Loại hình tác phẩm không được bảo hộ quyền tác giả

Những loại hình tác phẩm nào được bảo hộ quyền tác giả?

Bảo hộ quyền tác giả góp phần thúc đẩy sáng tạo, khuyến khích tác giả và các nhà sáng tạo yên tâm đóng góp các sản phẩm trí tuệ giá trị cho xã hội. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh nền kinh tế tri thức và công nghiệp văn hóa ngày càng phát triển, nơi mà quyền sở hữu trí tuệ, bao gồm quyền tác giả, đóng vai trò cốt lõi trong việc thúc đẩy sự đổi mới và phát triển bền vững.

Theo quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều 14 Luật Sở hữu trí tuệ 2005, được sửa đổi bởi khoản 5 Điều 1 Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi 2009 và điểm a khoản 82 Điều 1 Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi 2022, loại hình tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả bao gồm những tác phẩm có giá trị sáng tạo trong lĩnh vực văn học, nghệ thuật và khoa học. Cụ thể, các loại hình này được liệt kê như sau:

(1) Tác phẩm văn học, nghệ thuật và khoa học

• Các tác phẩm văn học, khoa học, sách giáo khoa, giáo trình và các tác phẩm khác được thể hiện dưới dạng chữ viết hoặc ký tự, thể hiện tư duy và sáng tạo cá nhân của tác giả. Những tác phẩm này phải được tạo ra bằng lao động trí tuệ của chính tác giả, không sao chép từ tác phẩm của người khác.
• Các bài giảng, bài phát biểu và các bài nói khác mang tính nguyên bản, được bảo hộ trên cơ sở sáng tạo và trình bày độc đáo.
• Tác phẩm báo chí, bao gồm các bài viết, phóng sự hoặc tác phẩm được xuất bản trên các phương tiện truyền thông.
• Tác phẩm âm nhạc bao gồm các bản nhạc, lời bài hát hoặc những tác phẩm âm nhạc hoàn chỉnh khác.
• Tác phẩm sân khấu với hình thức thể hiện qua các vở kịch, hoạt cảnh hoặc chương trình biểu diễn có kịch bản.
• Tác phẩm điện ảnh và các tác phẩm được tạo ra bằng phương pháp tương tự, chẳng hạn như phim tài liệu, phim truyện hoặc hoạt hình, đều được bảo hộ dưới dạng tác phẩm điện ảnh.
• Tác phẩm mỹ thuật và mỹ thuật ứng dụng, bao gồm các tác phẩm hội họa, điêu khắc, thiết kế đồ họa hoặc các sản phẩm nghệ thuật trang trí khác.
• Tác phẩm nhiếp ảnh ghi lại khoảnh khắc, hình ảnh với góc nhìn sáng tạo.
• Tác phẩm kiến trúc như bản vẽ thiết kế công trình, quy hoạch đô thị hoặc thiết kế nội thất.
• Các bản họa đồ, sơ đồ, bản đồ, bản vẽ liên quan đến địa hình, kiến trúc và công trình khoa học mang tính ứng dụng và sáng tạo.
• Tác phẩm văn học, nghệ thuật dân gian mang đậm bản sắc văn hóa truyền thống của các cộng đồng.
• Chương trình máy tính và sưu tập dữ liệu, bao gồm phần mềm, ứng dụng hoặc cơ sở dữ liệu được tạo dựng dựa trên sáng tạo và công sức của cá nhân hoặc tổ chức.

(2) Tác phẩm phái sinh
Các tác phẩm phái sinh như bản dịch, phóng tác, cải biên, chuyển thể hoặc sưu tầm chỉ được bảo hộ khi việc sáng tạo ra chúng không gây phương hại đến quyền tác giả của tác phẩm gốc. Điều này nhằm đảm bảo rằng tác phẩm phái sinh không vi phạm quyền lợi của tác giả đối với tác phẩm đã được bảo hộ trước đó, đồng thời vẫn khuyến khích các hoạt động sáng tạo trên cơ sở tôn trọng tác quyền.

Những quy định này thể hiện sự tôn trọng và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các tác giả, đồng thời khuyến khích sự sáng tạo trong lĩnh vực văn học, nghệ thuật và khoa học.

Loại hình tác phẩm không được bảo hộ quyền tác giả

Bảo hộ quyền tác giả là một vấn đề cốt lõi trong hệ thống pháp luật về sở hữu trí tuệ, nhằm đảm bảo quyền lợi hợp pháp của tác giả đối với các tác phẩm mà họ sáng tạo. Quyền tác giả bao gồm quyền nhân thân và quyền tài sản, giúp tác giả duy trì quyền kiểm soát, sử dụng và hưởng lợi từ những tác phẩm của mình. Để thực hiện việc bảo vệ này, các biện pháp, cách thức bảo hộ quyền tác giả được thực hiện bởi các chủ thể có thẩm quyền, từ cơ quan nhà nước, tổ chức có liên quan đến chính bản thân tác giả hoặc chủ sở hữu quyền tác giả.

Theo quy định tại Điều 8 Nghị định 17/2023/NĐ-CP, một số loại hình tác phẩm không được bảo hộ quyền tác giả được liệt kê và phân loại rõ ràng. Những loại hình này chủ yếu bao gồm các nội dung không có tính sáng tạo hoặc mang tính phổ quát, không thể hiện sự độc đáo hay tư duy cá nhân của tác giả. Cụ thể như sau:

(1) Tin tức thời sự thuần túy đưa tin
Những thông tin báo chí ngắn gọn hàng ngày, tin vặt hoặc số liệu thực tế, chỉ mang tính chất đưa tin mà không có yếu tố sáng tạo, sẽ không thuộc phạm vi được bảo hộ. Đây là các nội dung như bản tin thời sự, số liệu sự thật hoặc thông tin phổ thông được sử dụng rộng rãi để cung cấp thông tin mà không có tính cá nhân hóa hoặc biểu hiện sáng tạo.

(2) Văn bản hành chính
Các văn bản hành chính, bao gồm tài liệu của cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị – xã hội, tổ chức chính trị xã hội – nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội – nghề nghiệp và các đơn vị lực lượng vũ trang nhân dân, cũng không được bảo hộ quyền tác giả. Những văn bản này mang tính quy phạm, chỉ nhằm mục đích điều hành hoặc hướng dẫn, không thể hiện yếu tố sáng tạo cá nhân.

(3) Quy trình, hệ thống, phương pháp hoạt động, khái niệm, nguyên lý, số liệu
Các yếu tố này được định nghĩa cụ thể như sau:

• Quy trình là trình tự công việc phải tuân theo để đạt được một mục tiêu nhất định. Đây là nội dung mang tính khuôn mẫu, không có tính sáng tạo.
• Hệ thống là tập hợp các yếu tố hoặc đơn vị cùng loại hoặc chức năng, được liên kết chặt chẽ để tạo thành một thể thống nhất, không mang dấu ấn cá nhân hay sáng tạo độc đáo.
• Phương pháp là cách thức hoặc cách tiếp cận được sử dụng để nghiên cứu hoặc giải quyết các hiện tượng tự nhiên, xã hội, và thường mang tính khái quát, không gắn liền với một tác giả cụ thể.
• Khái niệm là những ý tưởng hoặc ý nghĩ phản ánh một cách khái quát các sự vật, hiện tượng hoặc mối liên hệ giữa chúng, mang tính phổ biến và không thuộc về quyền tác giả của cá nhân nào.
• Nguyên lý là các định luật cơ bản hoặc những ý tưởng tổng quát chi phối các hiện tượng. Đây là nền tảng cho nhiều lý thuyết khác và không mang tính sáng tạo cá nhân.

Những quy định này nhằm làm rõ ranh giới giữa các tác phẩm sáng tạo được bảo hộ và các nội dung phổ quát không đủ điều kiện để bảo hộ quyền tác giả. Điều này góp phần bảo vệ quyền lợi của các tác giả đồng thời đảm bảo sự tự do tiếp cận và sử dụng các nội dung phổ thông cho cộng đồng.

Xem ngay: Quyền tác giả phát sinh khi nào

Chính sách của Nhà nước về quyền tác giả, quyền liên quan

Mục đích chính của bảo hộ quyền tác giả là tạo ra một hành lang pháp lý đầy đủ và rõ ràng, đảm bảo rằng quyền lợi của tác giả sẽ không bị xâm phạm, và tác phẩm của họ sẽ được bảo vệ trước bất kỳ hành vi xâm phạm nào từ bên thứ ba. Điều này không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi tài chính của tác giả mà còn góp phần bảo vệ danh dự, uy tín của họ trong xã hội.

Chính sách của Nhà nước về quyền tác giả và quyền liên quan được quy định tại Điều 4 Nghị định 17/2023/NĐ-CP thể hiện rõ sự cam kết và định hướng phát triển mạnh mẽ trong việc bảo vệ, quản lý và thúc đẩy các hoạt động liên quan đến quyền tác giả, quyền liên quan, nhằm phục vụ lợi ích công cộng, thúc đẩy sáng tạo và phát triển kinh tế – xã hội. Cụ thể, các chính sách này bao gồm:

Thứ nhất, hỗ trợ tài chính để mua bản quyền
Nhà nước hỗ trợ tài chính cho các cơ quan, tổ chức nhà nước có nhiệm vụ phổ biến các tác phẩm, cuộc biểu diễn, bản ghi âm, ghi hình và chương trình phát sóng có giá trị về tư tưởng, khoa học, giáo dục và nghệ thuật. Những hoạt động này nhằm phục vụ lợi ích công cộng, đồng thời góp phần tạo động lực phát triển kinh tế – xã hội, đặc biệt trong lĩnh vực văn hóa và tri thức.

Thứ hai, ưu tiên đào tạo nguồn nhân lực
Nhà nước ưu tiên đầu tư vào việc đào tạo và bồi dưỡng đội ngũ công chức, viên chức làm công tác quản lý và thực thi bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan. Điều này không chỉ diễn ra ở cấp trung ương mà còn mở rộng đến cấp địa phương, đảm bảo việc thực thi các quy định pháp luật đồng bộ và hiệu quả trên toàn quốc.

Thứ ba, ứng dụng khoa học và công nghệ
Ưu tiên ứng dụng khoa học, công nghệ và thúc đẩy chuyển đổi số trong hoạt động quản lý nhà nước về bảo hộ quyền tác giả và quyền liên quan. Việc áp dụng công nghệ hiện đại giúp nâng cao hiệu quả quản lý, minh bạch hóa các quy trình và đảm bảo sự công bằng trong việc bảo vệ quyền lợi của các tác giả, nghệ sĩ và tổ chức.

Thứ tư, nâng cao nhận thức pháp luật
Nhà nước đẩy mạnh truyền thông để nâng cao nhận thức và ý thức chấp hành pháp luật về quyền tác giả, quyền liên quan trong cộng đồng. Bên cạnh đó, kiến thức về quyền tác giả, quyền liên quan cũng được lồng ghép trong chương trình giáo dục tại các cấp học, từ nhà trường đến các cơ sở đào tạo khác, phù hợp với từng trình độ, nhằm hình thành ý thức tôn trọng và bảo vệ quyền tác giả ngay từ khi còn trẻ.

Thứ năm, huy động nguồn lực xã hội
Nhà nước khuyến khích và huy động nguồn lực xã hội đầu tư, hỗ trợ tài chính cho các hoạt động sáng tạo, khai thác và chuyển giao quyền tác giả, quyền liên quan. Đồng thời, các chính sách này cũng nhằm phát triển các ngành công nghiệp văn hóa, nâng cao năng lực hệ thống bảo hộ quyền tác giả, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế – xã hội và hội nhập quốc tế.

Thứ sáu, ưu đãi đặc biệt cho doanh nghiệp và tổ chức
Nhà nước đưa ra các chính sách ưu đãi cho các tổ chức, cá nhân và doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực phát triển các ngành công nghiệp văn hóa. Những đơn vị này không chỉ được bảo hộ quyền tác giả mà còn được khuyến khích thực hiện chuyển đổi định dạng để tạo điều kiện cho người khuyết tật tiếp cận các tác phẩm dễ dàng hơn, theo đúng quy định của pháp luật.

Mời bạn xem thêm:

• Mẫu giấy đề nghị đăng ký doanh nghiệp đối với công ty hợp danh
• Mẫu tờ khai đề nghị cấp giấy thông hành năm 2024
• Mẫu giấy đề nghị trả lại giấy phép tài nguyên nước mới

Câu hỏi thường gặp: