Hành nghề kiểm toán là gì?
Hành nghề kiểm toán là một lĩnh vực kinh doanh dịch vụ chuyên môn cao, được thực hiện bởi các kiểm toán viên hành nghề, doanh nghiệp kiểm toán trong nước hoặc các chi nhánh của doanh nghiệp kiểm toán nước ngoài tại Việt Nam. Đây là một hoạt động quan trọng, không chỉ đóng vai trò trong việc kiểm tra, đánh giá báo cáo tài chính của các đơn vị mà còn đảm bảo tính minh bạch, trung thực và hợp lý trong các thông tin tài chính được công bố.
Căn cứ theo Điều 5 của Luật Kiểm toán độc lập năm 2011, các quy định về giải thích từ ngữ trong luật này nêu rõ những khái niệm cơ bản liên quan đến hoạt động kiểm toán độc lập. Trước hết, kiểm toán độc lập được hiểu là hành động kiểm tra và đưa ra ý kiến độc lập về báo cáo tài chính và các công việc kiểm toán khác của kiểm toán viên hành nghề, doanh nghiệp kiểm toán hoặc chi nhánh của các doanh nghiệp kiểm toán nước ngoài tại Việt Nam, tất cả thực hiện theo hợp đồng kiểm toán đã ký kết. Kiểm toán viên là những người có chứng chỉ hành nghề kiểm toán hợp pháp, hoặc có chứng chỉ quốc tế được Bộ Tài chính công nhận và vượt qua kỳ thi sát hạch về pháp luật Việt Nam. Đặc biệt, kiểm toán viên hành nghề là những cá nhân đã được cấp Giấy chứng nhận đăng ký hành nghề kiểm toán, đủ điều kiện thực hiện các công việc kiểm toán độc lập.
Hơn nữa, doanh nghiệp kiểm toán là những tổ chức đã đáp ứng đủ các điều kiện pháp lý và kinh doanh dịch vụ kiểm toán theo các quy định hiện hành. Đơn vị được kiểm toán là các doanh nghiệp hoặc tổ chức được các doanh nghiệp kiểm toán hoặc chi nhánh của doanh nghiệp kiểm toán nước ngoài thực hiện kiểm toán, đảm bảo tính minh bạch và hợp pháp của các báo cáo tài chính. Trong trường hợp những đơn vị có quy mô và hoạt động liên quan nhiều đến lợi ích công chúng, chúng được gọi là đơn vị có lợi ích công chúng, và việc kiểm toán các đơn vị này là rất quan trọng nhằm bảo vệ quyền lợi của xã hội.
Cuối cùng, hành nghề kiểm toán là hoạt động kinh doanh dịch vụ kiểm toán mà các kiểm toán viên hành nghề, doanh nghiệp kiểm toán, hay chi nhánh doanh nghiệp kiểm toán nước ngoài tại Việt Nam thực hiện. Các dịch vụ này chủ yếu bao gồm việc kiểm tra, đánh giá tính trung thực và hợp lý của báo cáo tài chính của các đơn vị được kiểm toán, theo các chuẩn mực kiểm toán quốc gia và quốc tế. Như vậy, hành nghề kiểm toán không chỉ là một ngành nghề mang tính chất chuyên môn cao mà còn là một phần không thể thiếu trong hệ thống kiểm soát tài chính và bảo vệ lợi ích công chúng trong xã hội.
Tìm hiểu ngay: Có bao nhiêu loại hình kiểm toán
Những trường hợp không được tiếp tục hành nghề kiểm toán từ 01/01/2025
Hành nghề kiểm toán không chỉ đơn thuần là việc đưa ra ý kiến về tính hợp lý của báo cáo tài chính, mà còn có tác động sâu rộng đến việc nâng cao chất lượng quản lý tài chính của các tổ chức, doanh nghiệp. Qua việc chỉ ra những điểm yếu trong hệ thống tài chính và kế toán, kiểm toán viên giúp các đơn vị này nhận diện được những vấn đề tiềm ẩn, từ đó đưa ra các biện pháp khắc phục, cải thiện công tác quản lý tài chính. Theo đó mà Các trường hợp không được tiếp tục hành nghề kiểm toán từ 01/01/2025 được quy định một cách chi tiết
Theo khoản 2 Điều 16 của Luật Kiểm toán độc lập năm 2011, được sửa đổi, bổ sung bởi khoản 2 Điều 3 của Luật Sửa đổi các Luật liên quan đến Chứng khoán, Kế toán, Kiểm toán độc lập, Ngân sách Nhà nước, Quản lý và Sử dụng tài sản công, Quản lý thuế, Thuế thu nhập cá nhân, Dự trữ quốc gia và Xử lý vi phạm hành chính năm 2024, có hiệu lực từ ngày 01/01/2025, đã quy định rất rõ những đối tượng không được phép đăng ký hành nghề kiểm toán và những trường hợp không được tiếp tục hành nghề kiểm toán. Cụ thể, tại Điều này, những người không được tiếp tục hành nghề kiểm toán bao gồm những đối tượng có liên quan đến vi phạm pháp luật nghiêm trọng hoặc không còn đủ điều kiện hành nghề theo quy định của pháp luật.
Một trong những trường hợp đầu tiên được đề cập là người đang bị cấm hành nghề kiểm toán do bản án hoặc quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật. Điều này có nghĩa là nếu một người kiểm toán viên bị kết án và bị cấm hành nghề kiểm toán, thì họ sẽ không được phép tiếp tục làm công việc này, cho dù đã có chứng chỉ hành nghề hợp pháp trước đó. Thêm vào đó, người đang bị truy cứu trách nhiệm hình sự cũng bị cấm tiếp tục hành nghề kiểm toán, vì hành vi vi phạm pháp luật sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến uy tín và tính chất độc lập của công việc kiểm toán.
Ngoài ra, những người đã bị kết án các tội liên quan đến trật tự quản lý kinh tế, tội phạm về chức vụ liên quan đến tài chính, kế toán, kiểm toán, nhưng chưa được xóa án tích, cũng sẽ không đủ điều kiện để tiếp tục hành nghề kiểm toán. Điều này nhằm đảm bảo rằng những người làm công việc kiểm toán có đạo đức nghề nghiệp cao và không có tiền án liên quan đến các vấn đề tài chính, kế toán, kiểm toán, vì những tiền án này có thể làm giảm sự tin tưởng của công chúng vào tính độc lập và chính xác của các báo cáo kiểm toán.
Ngoài các trường hợp vi phạm pháp luật, còn có những người đang bị áp dụng các biện pháp xử lý hành chính như giáo dục tại xã, phường, thị trấn, đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc, hoặc đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc cũng không được tiếp tục hành nghề kiểm toán. Điều này phản ánh sự nghiêm ngặt trong việc lựa chọn những người có đủ phẩm chất, đạo đức và năng lực để thực hiện công việc kiểm toán, tránh những rủi ro có thể xảy ra từ các cá nhân không đủ năng lực hành nghề.
Cuối cùng, những người có Giấy chứng nhận đăng ký hành nghề kiểm toán hết hiệu lực hoặc không còn giá trị theo quy định của Bộ Tài chính cũng sẽ không được tiếp tục hành nghề kiểm toán. Đây là một điều quan trọng để đảm bảo rằng những người hành nghề kiểm toán luôn phải duy trì các yêu cầu về cấp giấy phép và chứng chỉ hành nghề hợp lệ, đảm bảo tính hợp pháp và chuyên nghiệp trong lĩnh vực này.
Trường hợp Giấy chứng nhận đăng ký hành nghề kiểm toán hết hiệu lực hoặc không còn giá trị?
Giấy chứng nhận đăng ký hành nghề kiểm toán hết hiệu lực hoặc không còn giá trị là văn bản pháp lý do cơ quan có thẩm quyền cấp cho các kiểm toán viên hành nghề, chứng nhận rằng cá nhân đó đủ điều kiện và có quyền thực hiện các hoạt động kiểm toán độc lập.
Theo Điều 8 của Thông tư 202/2012/TT-BTC, Giấy chứng nhận đăng ký hành nghề kiểm toán sẽ bị hết hiệu lực hoặc không còn giá trị trong một số trường hợp cụ thể được quy định rõ ràng. Một trong những trường hợp đầu tiên là Giấy chứng nhận đăng ký hành nghề kiểm toán hết thời hạn. Khi hết thời gian hiệu lực mà không có sự gia hạn hoặc cấp mới, kiểm toán viên sẽ không còn đủ điều kiện hành nghề kiểm toán. Bên cạnh đó, Giấy chứng nhận đăng ký hành nghề kiểm toán bị thu hồi cũng dẫn đến việc không còn giá trị, điều này thường xảy ra khi kiểm toán viên vi phạm các quy định pháp luật hoặc các tiêu chuẩn nghề nghiệp.
Ngoài ra, kiểm toán viên bị đình chỉ hành nghề kiểm toán trong một thời gian cũng sẽ mất quyền hành nghề trong suốt thời gian bị đình chỉ. Trong trường hợp kiểm toán viên không còn làm việc tại doanh nghiệp kiểm toán đã được ghi trong Giấy chứng nhận đăng ký hành nghề kiểm toán, hoặc nếu hợp đồng lao động làm toàn bộ thời gian tại doanh nghiệp kiểm toán hết thời hạn, bị chấm dứt, hoặc có thay đổi dẫn đến không còn bảo đảm là hợp đồng lao động làm toàn bộ thời gian, Giấy chứng nhận đó cũng sẽ mất hiệu lực. Điều này nhằm đảm bảo rằng kiểm toán viên luôn phải làm việc tại một doanh nghiệp kiểm toán trong suốt thời gian hành nghề.
Đặc biệt, kiểm toán viên hành nghề là người nước ngoài cũng phải đối mặt với việc Giấy chứng nhận đăng ký hành nghề kiểm toán hết hiệu lực nếu Giấy phép lao động tại Việt Nam của họ hết hạn hoặc không còn giá trị. Thêm vào đó, kiểm toán viên không tiếp tục hành nghề kiểm toán cũng sẽ không còn đủ điều kiện để duy trì Giấy chứng nhận hành nghề.
Một trường hợp nghiêm trọng là khi doanh nghiệp kiểm toán bị chấm dứt hoạt động, giải thể, phá sản, chia, tách, sáp nhập, hợp nhất, hoặc chuyển đổi hình thức sở hữu, thì Giấy chứng nhận của các kiểm toán viên thuộc doanh nghiệp đó cũng sẽ không còn giá trị. Ngoài ra, nếu kiểm toán viên hành nghề bị phạt tù giam theo tuyên bố của Tòa án, thì Giấy chứng nhận của họ cũng sẽ bị hủy bỏ.
Cuối cùng, còn có những trường hợp khác theo quy định của pháp luật mà Giấy chứng nhận hành nghề kiểm toán có thể bị thu hồi hoặc không còn giá trị.
Theo quy định, khi Giấy chứng nhận đăng ký hành nghề kiểm toán hết hiệu lực hoặc không còn giá trị, kiểm toán viên hành nghề sẽ bị xóa tên khỏi danh sách kiểm toán viên đăng ký hành nghề tại doanh nghiệp kiểm toán trong vòng 15 ngày kể từ ngày Giấy chứng nhận hết hiệu lực hoặc không còn giá trị. Điều này nhằm đảm bảo tính minh bạch, tuân thủ pháp luật và sự chuyên nghiệp trong lĩnh vực kiểm toán, đồng thời bảo vệ quyền lợi của các bên liên quan trong hoạt động kiểm toán.
Mời bạn xem thêm:
Câu hỏi thường gặp:
Kiểm toán viên là người được cấp chứng chỉ kiểm toán viên theo quy định của pháp luật hoặc người có chứng chỉ của nước ngoài được Bộ Tài chính công nhận và đạt kỳ thi sát hạch về pháp luật Việt Nam.
Điều 16 Luật kiểm toán độc lập 2011 quy định những người không được hành nghề kiểm toán, bao gồm:
– Người đang bị cấm hành nghề kiểm toán theo bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật; người đang bị truy cứu trách nhiệm hình sự; người đã bị kết án một trong các tội về kinh tế, chức vụ liên quan đến tài chính, kế toán mà chưa được xóa án; người đang bị áp dụng biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn, đưa vào cơ sở chữa bệnh, đưa vào cơ sở giáo dục.
– Người bị đình chỉ hành nghề kiểm toán.
– Người có tiền án về tội kinh tế từ nghiêm trọng trở lên.
– Người có hành vi vi phạm pháp luật về tài chính, kế toán, kiểm toán và quản lý kinh tế bị xử phạt vi phạm hành chính trong thời hạn một năm, kể từ ngày có quyết định xử phạt.
– Cán bộ, công chức, viên chức.
